آسپارتام (Aspartame)

نام انگلیسی: Aspartame
دسته: بهبوددهنده طعم / شیرین‌کننده غیرمغذی / جایگزین قند
کاربرد: شیرینی و شکلات / نوشیدنی / مواد اولیه / مکمل‌های غذایی / محصولات رژیمی

🔹 آسپارتام چیست؟

آسپارتام یک شیرین‌کننده مصنوعی کم‌کالری است که تقریباً ۲۰۰ برابر شیرین‌تر از قند (ساکارز) می‌باشد. این ترکیب از دو آمینواسید طبیعی، یعنی آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین ساخته شده و در بسیاری از محصولات رژیمی به‌عنوان جایگزین قند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

⚙️ خواص شیمیایی و فیزیکی

• فرمول شیمیایی: C₁₄H₁₈N₂O₅
• ظاهر: پودر یا کریستال سفید
• شیرینی: بسیار بالا، حدود ۲۰۰ برابر ساکارز
• کالری: بسیار پایین
• حلالیت: محلول در آب
• پایداری: حساس به حرارت بالا و pH قلیایی (در دمای بالا تجزیه می‌شود)
• طعم: بسیار مشابه شکر با پس‌طعمی ملایم‌تر نسبت به سایر شیرین‌کننده‌ها

کاربردهای آسپارتام

1. صنایع غذایی

• استفاده در نوشابه‌های رژیمی، آب‌میوه‌ها و نوشیدنی‌های بدون شکر
• جایگزین قند در آدامس‌ها، ژله‌ها، دسرها، شکلات‌های رژیمی و لبنیات کم‌کالری
• کاربرد در داروهای مایع و مکمل‌های غذایی برای شیرین‌سازی بدون کالری بالا

2. محصولات رژیمی و کاهش وزن

• کمک به کاهش مصرف کالری روزانه
• انتخاب مناسب برای افراد دیابتی به دلیل عدم افزایش قند خون
• حفظ طعم مطلوب در رژیم‌های کم‌قند یا بدون قند

📋 مشخصات فنی

ویژگی	مقدار معمول
ظاهر	پودر یا کریستال سفید
شیرینی	تقریباً 200 برابر ساکارز
پایداری حرارتی	پایین (تجزیه در دمای بالا)
دوز مصرف مجاز روزانه (ADI)	40 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن

✅ مزایا و نقاط قوت آسپارتام

• شیرین‌کننده بسیار قوی و کم‌کالری
• طعم قابل‌قبول و نزدیک به شکر
• مناسب برای کاهش وزن و کنترل دیابت
• تأییدشده توسط سازمان‌های ایمنی غذایی از جمله FDA و EFSA

⚠️ نکات ایمنی و ملاحظات

• افراد مبتلا به فنیل‌کتونوری (PKU) باید از مصرف آسپارتام پرهیز کنند
• حساسیت به حرارت بالا، باعث محدودیت در استفاده در پخت‌وپز
• مصرف بیش از حد ممکن است در برخی افراد باعث عوارضی مانند سردرد یا مشکلات گوارشی شود، اما در محدوده مجاز ایمن است

🔚 جمع‌بندی

آسپارتام یک شیرین‌کننده مصنوعی پرکاربرد و مؤثر در صنایع غذایی است که با کالری بسیار پایین، طعمی مطلوب و قدرت شیرین‌کنندگی بالا، در تولید محصولات رژیمی، نوشیدنی‌های بدون قند و داروهای بدون قند نقشی کلیدی ایفا می‌کند. با در نظر گرفتن ملاحظات ایمنی و محدوده مجاز مصرف، می‌توان از این ماده به‌صورت مؤثر و ایمن در فرمولاسیون‌های متنوع بهره برد.